Burundaki yabancı cisimler hayatı tehdit eder mi?
Burundaki yabancı cisimler, ağlamayla, derin iç çekişle veya hekim müdahalesi sırasında nazofarinkse ve alt solunum yollarına doğru hareketlenerek, solunum yolunu obstrükte edebilir, hayatı tehdit edebilir.
 
Burunda yabancı cisim kimlerde daha fazla görülür?
En sık oyun çocuklarında, okul çağı çocuklarında, nadiren demansı olan yaşlı kimselerde görülür.
 
Burunda en çok dikkat edilmesi gereken yabancı cisimler hangileridir?
Burun yabancı cisimlerinden kolay aspire edilenler veya septal perforasyona neden olabilenler daha dikkat edilmesi gereken cisimlerdir. Kolay aspire edilebilen cisimler genellikle küre şeklindeki misket, boncuk gibi yabancı cisimlerdir. Küre şeklindeki yabancı cisimler burun salgılarının kazandırdığı kayganlıkla kolay bir şekilde nazofarinkse gidip aspirasyona neden olabilir. Çıkarma işlemi sırasında ilk hamleler bu cisimlerde çok önemlidir. İlk hamlelerde öne doğru çekilemeyen cisimler arkaya gittikçe çıkarılmaları zorlaşır.
 
Septal perforasyon, uzun süre kalan yabancı cisimlerin yarattığı septal infeksiyonlara sekonder olabildiği gibi, kesici kenarları olan yabancı cisimlerin septal mukozada bilateral hasar yapması veya pil ve mıknatıs gibi cisimlerin mukozaya nekrotik etkiler yapması sonucu oluşabilir. Özellikle piller kutuplarında meydana gelen alkali reaksiyonlarla nekrotik etki gösterir. Bu etki kısa sürede septal perforasyonlara neden olabilir. Dört-beş saat içinde bile çıkarılsa perforasyon oluşma riski olduğundan bu hastaların yakınları bu konuda bilgilendirilmeli ve hasta bir KBB hekimince izlenmelidir. Başta mıknatıslı küpeler ve hızmalar olmak üzere manyetik cisimlerin buruna sokulmasının da nazal mukoza ve septumda nekroza, septal perforasyona neden olabileceği bildirilmiştir.
 
Burun yabancı cisimleri en sık hangi lokalizasyonda görülür?
Konkalar yabancı cisimlerin arkaya doğru hareketini önleyen önemli yapılardır. Yabancı cisimler genellikle alt konka ön kısmında, alt konak-septum arasında veya alt konka lateral duvar arasında görülür. Ancak çıkarılmak istenen yabancı cisimler kolaylıkla daha arkaya ve yukarı lokalizasyonlara hareket ederek burun içinde her lokalizasyona yerleşebilir.
 
Hastalar hangi yakınmalarla hekime gelir?
Erken dönemde gelen hastalar burnuna yabancı cisim kaçırdığını ebeveynine söyleyen veya ebeveyni tarafından yabancı cisim şüphesi olan olgulardır. Geç dönemde olgular genellikle tek taraflı kötü kokulu ve pürülan burun akıntısıyla başvururlar. Bazen rekürren epistaksis ile başvuran olgulara da rastlanabilir. Hastaların hemen hepsinde o tarafta burun tıkanıklığı olur.
 
Burunda yabancı cisim şüphesi ile gelen hastada neler yapılmalıdır?
Burun yabancı cisimleri aspirasyon riski nedeniyle dikkat edilmesi gereken hastalardır. Öncelikle hasta yakınlarına bu durum anlatılmalı, işlem sırasında aspirasyon olabileceği konusunda hasta yakınları bilgilendirilmelidir. Hastayı bakı etmeden önce, lokal anestezik sprey ve dekonjestan damlalar kullanılarak burun içi uyuşturulmalı ve konkalar mukozal dekonjesyonla küçültülerek burun içi daha iyi görünür hale getirilmelidir. Bu işlem için daha çok lidokain içeren spreyler ve oksimetazolin içeren dekonjestanlar tercih edilir. Spreyler sıkıldıktan sonra 3-4 dakika beklemek gerekir. Bu sürede, çocuk hastalarda mümkün olduğunca iletişime geçilmeli, çocuğun hekime alışması ve ağlamaması sağlanmalıdır. Eğer çok ağlayan, derin iç çeken bir çocukta kolay aspire edilebilir bir yabancı cisim şüphesi varsa bakısı de genel anestezi altında yapılmalıdır. Aksi takdirde larinks veya trakeaya kaçan yabancı cismin tam obstrüksiyon yaratması hastanın hayatını kaybetmesine neden olabilir.
 
Lokal anestezik ve dekonjestan uygulamalarından sonra işlem lokal anestezi altında yapılacaksa, öncelikle çocuğun kıpırdamasına engel pozisyonda tutulması gerekir. Alın aynası ve burun spekulumu ile burun içine ışık düşürülerek yabancı cisim görülmeye çalışılır. Alın aynası kullanma becerisi olmayan hekimler bu bakıda otoskop kullanabilirler. Ancak alın aynası kullanan hekimlerin iki elinin de boşta olmasının avantaj olduğu unutulmamalıdır. Yabancı cisim olan olgularda genellikle pürülan sekresyon nazal kaviteyi doldurduğundan  nazal  kavite  aspire  edilebilir  veya serum fizyolojikle tazyiksiz yıkanabilir.
 
Yabancı cisim izlenemiyorsa konvansiyonel grafiler çekilebilir. Bu grafilerde yabancı cisim lokalize edilebilir ve bu alan görülmeye çalışılabilir. Hasta koopere olabilecek yaş ve durumda ise diğer burun deliği tıkanarak hasta sümkürtülebilir ve tekrar bakı edilebilir. Eğer yabancı cisim tüm gayretlere rağmen izlenmiyorsa, hastanın burnunda kanama ve ödem gibi daha sonra bakı yapacak hekimin işlerini zorlaştıran faktörler ortaya çıkmadan, rijit veya fleksible endoskopik bakıların yapılması için hasta bir KBB hekimine yönlendirilmelidir.
 
Bu aşamadan sonra yabancı cisim görülmüşse, cismin ne olduğuna göre nasıl çıkarılacağı planlanmalıdır. Köşeli ve şekilli yabancı cisimler genellikle penset ve forsepslerle rahatlıkla çekilebilir. Küre şeklinde cisimler, küret gibi enstrümanlarla cismin arkasına geçip öne doğru çekerek, varsa sepet tarzında açılıp kapanabilen forsepslerle yabancı cismi içine alarak veya foley sonda ile yabancı cismin arkasına geçip balonu nazal kaviteden çıkacak kadar şişirildikten sonra öne doğru çekilerek çıkarılabilir. Çıkarılamayan ve gittikçe geriye hareket eden yabancı cisimleri çıkarmak için ısrar etmemeli ve bunlar bir KBB hekimine sevk edilmelidir.
 
Burundan yabancı cisim çıkarıldıktan sonra neler yapılmalıdır?
Burundan yabancı cisim çıkarıldıktan sonra nazal kavite bakısı tekrar yapılmalıdır. Çünkü bazı çocuklarda birden fazla yabancı cisim olabilir. Bunun dışında nazal mukoza, septum ve Little alanı mutlaka gözden geçirilmelidir. Olası septal perforasyon durumu varsa aile mutlaka bilgilendirilmelidir. Çünkü septal perforasyonlar daha sonraki dönemde çocukta burunda kuruluk, kabuklanma, burundan ses gelerek uyuma, burun tıkanıklığı gibi durumlara neden olabilir, geç dönemlerde burunda şekil bozuklukları, özellikle semer burun deformitesi meydana gelebilir. Yabancı cisim çıkarıldıktan sonra infeksiyon veya mukoza yaralanmalarına bağlı burun kanamaları olabilir. Bu durumlarda adrenalin emdirilmiş pamuk tamponlar 5-10 dakika burunda bırakılarak veya topikal dekonjestan spreyler buruna uygulanarak kanama kontrol altına alınabilir.
 
Geç dönemde çıkarılmış yabancı cisimler nazal florada bozulmaya ve sinüzite neden olduğu için bu hastalara mutlaka nazal duş ve antibiyotik önerilmelidir.
 
Yabancı cisim çıkarılan çocuklar mutlaka 7-10 gün sonra tekrar kontrole çağrılmalıdır. Devam eden pürülan akıntı, kötü koku, kanama gibi semptomların varlığı nazal kavitenin tekrar değerlendirilmesini gerektirir. Birşey görülemiyorsa hasta endoskopik bakı için KBB hekimine gönderilmelidir.
 
Pil ve mıknatıs yabancı cisimlerinde yabancı cismin çıkarılması yeterli midir?
Bu yabancı cisimler acil olarak çıkarılmalıdır. Yabancı cisim çıkarıldıktan sonra da nazal kavite olası nekroz ve infeksiyonlar açısından 7-10 gün kadar izlenmelidir. Yabancı cisim çıkarıldıktan sonra kimyasal ve alkali artıkların burundan uzaklaştırılması için irrigasyon şeklinde nazal duş önerilmelidir. Bunun için hasta enjektörle kendisi tuzlu su hazırlayarak burun içine tazyikli kullanabilir. 1 litre su kaynatıldıktan ve soğutulduktan sonra bir tatlı kaşığı tuz ve bunu tamponlamak için bir çay kaşığı karbonat bu işlem için kullanılabilir. Ancak bu su bekletilerek kullanılmamalı, 2-3 günlük periyotlarla yeniden yapılmalıdır. Aksi takdirde infeksiyona neden olabilir.
 
Burun yabancı cisimleri ile karışabilen durumlar nelerdir?
Tek taraflı sinüzit atakları, rinolitler, invaziv fungal sinüzitler, malign tümörler yabancı cisim tablosuna benzer kliniklerle hekimin karşısına gelebilir.
 
Hangi yabancı cisimler direkt KBB hekimine yönlendirilmelidir?
Abondan kanama ile birlikte gelen yabancı cisimler, bakıda izlenemeyen yabancı cisimler, eski, yapışmış ve etrafında granülasyon oluşmuş yabancı cisimler, burun posterior kısmına, koanaya yakın yerleşmiş yabancı cisimler, yabancı cisim çıkarmaya uygun enstrüman ve yardımcı personel olmayan durumlar hastayı bir KBB hekimine yönlendirmeyi gerektirir.